همه چیز درباره دیکلوفناک: کاربردها، عوارض و نکات مهم

قرص دیکلوفناک یکی از داروهای پرکاربرد در گروه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) است که به‌طور گسترده برای کاهش درد، التهاب و تب تجویز می‌شود. این دارو با مهار آنزیم‌های تولیدکننده پروستاگلاندین‌ها عمل کرده و در تسکین درد و کاهش التهاب در بیماری‌هایی نظیر آرتروز، روماتیسم، دیسک کمر، دردهای عضلانی و سردرد بسیار موثر است.

فوق تخصص ارتوپد مصرف دیکلوفناک را به‌عنوان گزینه‌ای مؤثر برای کنترل دردهای اسکلتی عضلانی توصیه می‌کند، البته بهتر است دوز مصرفی و مدت زمان استفاده رعایت شود. در این مقاله، به معرفی کاربردها، نحوه مصرف، عوارض جانبی و موارد منع مصرف دیکلوفناک می‎پردازیم. همراه ما باشید.

قرص دیکلوفناک چیست؟ معرفی نام‌های تجاری

داروی دیکلوفناک سدیم (دیکلوفناک) یک داروی ضد التهابی غیراستروئیدی است که برای کاهش درد، التهاب و تب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو در درمان بیماری‌هایی مانند آرتروز، روماتیسم، دردهای عضلانی، سردرد و دردهای قاعدگی کاربرد دارد.

از جمله رایج‌ترین برندهای موجود قرص دیکلوفناک خارجی ولتار (Voltaren)، کپسول دیکلوتارد ۱۰۰ میلی‌گرم، آمپول دیکلورن ۷۵ گرم، دیکلوفناک پتاسیم عبیدی، قرص دیکلوفناک سبحان ۵۰ میلی‌گرم، ، قرص دیکلوفناک اکسیر ۲۵ میلی‌گرم و کپسول آهسته رهش کمیفناک ۱۰۰ میلی‌گرم هستند.

اگرچه عملکرد کلی این برندها مشابه است، اما تفاوت‌هایی در سرعت اثر، زمان تأثیرگذاری و تحمل گوارشی آن‌ها وجود دارد. به همین دلیل، انتخاب برند و دوز مناسب باید بر اساس نظر پزشک صورت گیرد تا اثربخشی دارو حفظ شده و از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.

نحوه مصرف قرص دیکلوفناک چگونه است؟

قرص دیکلوفناک ایرانی یا خارجی باید حتما طبق دستور پزشک مصرف شود. معمولاً دوز آن ۲۵ تا ۷۵ میلی‌گرم در هر وعده است و دفعات مصرف بسته به شدت بیماری از یک تا سه بار در روز متغیر است. بهتر است قرص را با یک لیوان آب کامل و پس از غذا مصرف کرد تا احتمال بروز عوارض گوارشی کاهش یابد.

دقت داشته باشید که از مصرف همزمان قرص دیکلوفناک با سایر داروهای ضدالتهاب یا الکل پرهیز کنید. در صورت مشاهده عوارضی مانند معده‌درد، تهوع شدید یا خونریزی گوارشی، فوراً به کلینیک درد تهران یا کلینیک درد در شهر محل سکونت خود مراجعه کنید.

قرص دیکلوفناک در درمان چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟

قرص دیکلوفناک در درمان بیماری‌های مختلفی کاربرد دارد که بیشتر برای کاهش التهاب و درد در شرایط مختلف استفاده می‌شود. این دارو در درمان بیماری‌های ارتوپدی و دردهای مرتبط با مفاصل و عضلات بسیار مؤثر است. برخی از کاربردهای دیکلوفناک که متخصصان و فوق تخصص ارتوپد ازجمله دکتر فوق‌تخصص زانو ممکن است برای بیماران تجویز کنند عبارت‌اند از:

• دیسک کمر: قرص دیکلوفناک برای دیسک کمر به عنوان یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID)  برای کاهش درد و التهاب ناشی از مشکلات دیسک بین مهره‌ها تجویز می‌شود. این دارو با کاهش التهاب و تسکین دردهای عصبی که به دلیل فشار دیسک بر روی عصب‌ها به وجود می‌آید، به بهبود عملکرد حرکتی و کاهش ناراحتی‌ها کمک می‌کند
• زانو درد: قرص دیکلوفناک سدیم جهت تسکین درد ناشی از آرتروز یا آسیب‌های زانو کاربرد دارد. این دارو باعث کاهش التهاب در مفصل زانو و بهبود حرکت آن می‎شود و درد مزمن را کنترل می‌کند
• آرتروز: قرص دیکلوفناک در کاهش التهاب، تسکین درد و حفظ عملکرد مفاصل در مبتلایان به آرتروز مؤثر است و به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند. در صورت بروز درد شدید یا مداوم، مراجعه به دکتر فوق‌تخصص زانو ضروری است تا درمان مناسب و دقیق‌تری انجام شود
• روماتیسم مفصلی: قرص دیکلوفناک برای کاهش التهاب و درد مفاصل در بیماری روماتیسم مصرف می‌شود. دیکلوفناک تورم و خشکی مفاصل را کاهش می‎دهد و تحرک بیمار را افزایش می‎دهد
• کمردرد:  قرص دیکلوفناک برای کاهش دردهای عضلانی و اسکلتی در ناحیه کمر کاربرد دارد. این دارو با کاهش التهاب در عضلات و بافت‌های اطراف ستون فقرات، موجب کاهش درد و بهبود توان حرکتی بیمار می‌شود
• دردهای عضلانی:  قرص دیکلوفناک در تسکین دردهای ناشی از کشیدگی یا آسیب‌های عضلانی نقش مؤثری دارد. این دارو با کاهش التهاب در عضلات آسیب‌دیده، باعث کاهش درد و بهبود حرکت بیمار می‎شود‎
• سردردهای میگرنی:  قرص دیکلوفناک برای کاهش شدت و تسکین دردهای شدید ناشی از سردردهای میگرنی استفاده می‌شود
• دردهای قاعدگی: قرص دیکلوفناک برای کاهش دردهای شکمی و زیرشکمی مرتبط با دوران قاعدگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو با کاهش التهاب در ناحیه لگن، به کاهش درد و افزایش آرامش در این دوره کمک می‌کند

قرص دیکلوفناک چند ساعت یکبار باید مصرف شود؟

بازه‌ی زمانی مصرف دیکلوفناک بستگی به دوز و نوع فرم دارو دارد. در بیشتر موارد، قرص‌های دیکلوفناک ۲۵ تا ۵۰ میلی‌گرم، با فاصله زمانی هر ۸ تا ۱۲ ساعت یکبار مصرف می‌شوند. با این حال مصرف این قرص معمولاً یک‌بار در روز کافی است. این نکته را فراموش نکنید که مقدار دقیق مصرف قرص دیکلوفناک باید توسط پزشک تعیین شود تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود و اثربخشی آن حفظ شود.

قرص دیکلوفناک با چه داروهایی تداخل دارد؟

دیکلوفناک گاهی با داروهای مختلفی تداخل دارد که منجر به افزایش عوارض یا کاهش اثربخشی می‎شود. مهم‌ترین داروهایی که با دیکلوفناک تداخل دارند شامل داروهای ضدانعقاد خون مانند وارفارین یا هپارین است که مصرف همزمان آن‌ها خطر خونریزی را افزایش می‎دهد. همچنین داروهای ضدافسردگی موجب افزایش خطر خونریزی گوارشی در کنار دیکلوفناک را دارد. علاوه بر این، داروهای فشارخون مثل دیورتیک‌ها و مهارکننده‌های ACE اغلب اثربخشی دیکلوفناک را کاهش داده و در مقابل خطر عوارض کلیوی را افزایش می‎دهند.

افزون بر این، استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی دیگر مانند ایبوپروفن و ناپروکسن در کنار دیکلوفناک عوارض گوارشی و کلیوی را تشدید می‎کند. همچنین داروهای کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون، متوترکسات، سیکلوسپورین و لیتیوم معمولا موجب افزایش عوارض جانبی قرص دیکلوفناک می‎شوند.

 آیا قرص دیکلوفناک عوارض جانبی دارد؟

قرص دیکلوفناک با دوز 100  یا 50 میلی گرم مانند بسیاری از داروهای ضدالتهاب، دارای عوارض جانبی احتمالی است. برخی از شایع‌ترین عوارض شامل مشکلات گوارشی مانند سوزش معده، تهوع، استفراغ یا زخم معده است که ممکن است در برخی افراد ایجاد شود. همچنین سردرد یا سرگیجه پس از مصرف این دارو رخ می‎دهد. 

به علاوه، افزایش فشارخون، احتباس مایعات یا ورم اندام‌ها جزو عوارض قرص دیکلوفناک سدیم ۱۰۰ است. در برخی موارد، دیکلوفناک اختلالاتی در عملکرد کلیه یا کبد ایجاد می‎کند. از طرفی، واکنش‌های آلرژیک مانند بثورات پوستی یا کهیر نیز به‌عنوان عوارض جانبی قرص دیکلوفناک ظاهر می‎شوند.

 در موارد نادر، مصرف دیکلوفناک مخصوصا در طولانی‌مدت و دوز بالا، موجب حملات قلبی یا سکته مغزی می‎شود که از عوارض خوردن زیاد قرص دیکلوفناک به شمار می‎رود.

 داروی دیکلوفناک چه جایگزین هایی دارد؟

برای بیمارانی که به دیکلوفناک حساسیت دارند یا مصرف آن برایشان مناسب نیست، داروهای جایگزین مختلفی پیشنهاد می‌شود. از جمله قرص جایگزین دیکلوفناک شامل ایبوپروفن، ناپروکسن و سلکوکسیب (Celecoxib)   هستند که هرکدام دارای خواص ضدالتهابی مشابه دیکلوفناک دارند. همچنین ملوکسیکام (Meloxicam)   به‌عنوان یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی دیگر گزینه مناسبی خواهد بود. در بعضی مواقع که درد خفیف وجود دارد، استامینوفن نیز به‌عنوان یک مسکن معمولی توصیه می‌شود. علاوه بر موارد گفته شده، پیروکسیکام نیز از دیگر داروهای جایگزین دیکلوفناک است که در برخی شرایط مصرف می‌شود.

افزون بر این از زنجبیل، زردچوبه، پنجه شیطان، گل‌گاوزبان و بابونه به دلیل خاصیت ضدالتهابی و تسکین دهنده درد، به عنوان داروی گیاهی جایگزین دیکلوفناک استفاده می‎شود. هرچند اثر آن‌ها معمولاً کندتر است و عوارض کمتری دارد.

 موارد منع مصرف قرص دیکلوفناک

قرص دیکلوفناک، علی‌رغم تأثیر قابل توجه در تسکین درد و کاهش التهاب، برای همه افراد مناسب نیست و در برخی شرایط منع مصرف دارد. افرادی که سابقه حساسیت به داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) دارند، نباید از این دارو استفاده کنند. همچنین کسانی که دچار زخم فعال معده یا روده، خونریزی گوارشی، نارسایی شدید کلیه، کبد یا قلب هستند، باید از مصرف قرص دیکلوفناک اجتناب کنند.

جالب است بدانید که برخی افراد به‌اشتباه تصور می‌کنند قرص دیکلوفناک برای ترک اعتیاد مؤثر است، در حالی‌که این دارو فقط درد جسمی را کاهش می‌دهد و مصرف نادرست آن اغلب عوارض جدی به همراه دارد.

 دیکلوفناک همچنین در بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی یا کسانی که سابقه سکته قلبی یا مغزی دارند نیز تنها باید با تشخیص و احتیاط پزشک تجویز شود. از دیگر مضرات دیکلوفناک، استفاده از آن در سه‌ماهه سوم بارداری است، چرا که خطر بسته شدن زودرس مجرای شریانی جنین را به همراه دارد. مصرف این دارو برای کودکان نیز تنها در صورت ضرورت و با تشخیص و نظارت مستقیم پزشک توصیه می‌شود.

 شیاف دیکلوفناک برای چیست و چند نوع دارد؟

شیاف دیکلوفناک شکل مقعدی داروی دیکلوفناک است که در موارد خاص مانند دردهای شدید یا ناتوانی در بلع قرص استفاده می‌شود. این دارو بیشتر برای کاهش التهاب و درد در بیماری‌های عضلانی-اسکلتی، دردهای قاعدگی، سردردهای میگرنی، تب بالا و دردهای پس از عمل جراحی تجویز می‌شود.

شیاف دیکلوفناک سدیم در دو دوز ۵۰ و ۱۰۰ میلی‌گرم موجود است. شیاف ۵۰ میلی‌گرم برای تسکین دردهای ملایم تا متوسط و کاهش التهاب در بیماری‌هایی مانند آرتروز استفاده می‌شود و شیاف ۱۰۰ میلی‌گرم برای دردهای شدیدتر و شرایط التهابی نیازمند دوز بالاتر تجویز می‌شود.

 شیاف دیکلوفناک چند ساعت یکبار باید مصرف شود؟

فاصله زمانی مصرف شیاف دیکلوفناک بستگی به دوز آن دارد. در اغلب موارد، شیاف ۵۰ میلی‌گرمی هر ۱۲ ساعت یک‌بار و شیاف ۱۰۰ میلی‌گرمی هر ۲۴ ساعت یک‌بار تجویز می‌شود. این زمان‌بندی به گونه‌ای تنظیم شده تا دوز روزانه دارو از حد مجاز تجاوز نکند و خطر بروز عوارض کاهش یابد. از این رو، پزشک بر اساس شدت درد، وضعیت سلامت بیمار و پاسخ بدن به دارو، برنامه دقیق مصرف را تعیین می‌کند.

چه مدت زمانی طول می‌کشد تا شیاف دیکلوفناک اثر کند؟

شیاف دیکلوفناک معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف شروع به اثرگذاری می‌کند. جذب دارو از طریق مقعد نسبتاً سریع است و باعث می‌شود در کاهش دردهای حاد و التهابی مانند دردهای اسکلتی-عضلانی، قاعدگی یا سردردهای شدید، تسکین مؤثری ایجاد شود. با توجه به این زمان کوتاه، شیاف دیکلوفناک گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که نیاز به تسکین فوری درد دارند یا قادر به استفاده از داروی خوراکی نیستند.

شیاف دیکلوفناک چه عوارضی دارد؟

عوارض شیاف دیکلوفناک در بزرگسالان شامل تحریک ناحیه مقعد، احساس سوزش یا ناراحتی پس از مصرف، حالت تهوع، سردرد و سرگیجه است. در موارد نادر، مصرف طولانی‌مدت آن باعث آسیب کبدی، کلیوی یا حتی مشکلات قلبی می‎شود. همچنین مصرف شیاف دیکلوفناک گاهی واکنش‌های آلرژیک پوستی مانند خارش یا کهیر نیز ایجاد می‎کند. مصرف این دارو در افراد با سابقه زخم معده یا بیماری‌های گوارشی باید با احتیاط انجام شود.

 آیا شیاف دیکلوفناک برای کودکان مناسب است؟

گاهی ممکن است پزشک استفاده از شیاف دیکلوفناک برای تب کودکان و تسکین دردهای شدید ناشی از عفونت یا التهاب را تجویز کند. استفاده از این دارو باید تنها تحت نظر پزشک و با دوز دقیق صورت گیرد. همچنین دوز مصرفی باید با توجه به وزن و سن کودک تنظیم شود، زیرا کودکان به عوارض دارویی حساس‌تر هستند.

مصرف خودسرانه شیاف دیکلوفناک در کودکان منجر به مشکلات کلیوی، گوارشی یا واکنش‌های آلرژیک می‎شود. در صورت نیاز به مصرف، توصیه می‌شود تنها با نظر پزشک متخصص اقدام شود و از استفاده مداوم یا بیش‌ازحد آن پرهیز گردد.

آیا شیاف دیکلوفناک را می‌توان در دوران بارداری استفاده کرد؟

مصرف شیاف دیکلوفناک در دوران بارداری به‌ویژه در سه‌ماهه سوم ممنوع است، زیرا معمولا باعث بسته شدن زودرس مجرای شریانی جنین، کاهش مایع آمنیوتیک و عوارض کلیوی در جنین شود. همچنین مصرف این دارو تنها در موارد اضطراری و با تجویز پزشک توصیه می‌شود. زنان باردار باید پیش از مصرف هرگونه داروی ضدالتهاب، با پزشک خود مشورت کنند تا خطرات احتمالی برای جنین کاهش یابد.

البته ناگفته نماند که استفاده از شیاف دیکلوفناک در شیردهی با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام می‎شود. اگرچه دیکلوفناک در مقادیر کم به شیر مادر منتقل می‌شود، اما تأثیرات آن بر نوزاد به‌طور کامل مشخص نیست. بنابراین، در صورتی که مصرف این دارو ضروری باشد، پزشک ممکن است توصیه کند که دارو به حداقل دوز و برای مدت کوتاه مصرف شود.

جمع بندی:

در این مقاله توضیح دادیم که قرص دیکلوفناک یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) است و برای کاهش درد، التهاب و تب استفاده می‌شود. این دارو با مهار آنزیم‌های تولیدکننده پروستاگلاندین‌ها، در درمان بیماری‌هایی مانند آرتروز و دردهای عضلانی موثر است. همچنین دیکلوفناک باید طبق دستور پزشک مصرف شود و در کنار داروهای ضدالتهاب دیگر یا الکل مصرف نشود.

 عوارض احتمالی این دارو شامل مشکلات گوارشی، افزایش فشار خون و اختلالات کلیوی است. این دارو برای افراد حساس به داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و مبتلایان به مشکلات گوارشی یا نارسایی کلیوی منع مصرف دارد.