ام‌آرآی کمر: راهی به‌سوی درمان مؤثر دردهای کمر
کمردرد یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در دنیای امروز محسوب می‌شود. یکی از پیشرفته‌ترین روش‌ها برای شناسایی علل درد کمر، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MRI است. ام آر آی کمر به پزشکان کمک می‌کند تا ساختارهای داخلی ستون فقرات را با دقت بالا مشاهده کنند و مشکلات مختلفی مانند دیسک کمر، تنگی کانال نخاعی، تومورها و سایر آسیب‌های بافت نرم را تشخیص دهند.
در این مطلب، شما را با هر آنچه باید درباره ام آر آی کمر بدانید، مانند نحوه انجام، آمادگی‌های لازم و همچنین عوارض احتمالی این روش تشخیصی آشنا می‌کنیم. هدف ما آشناکردن شما با تمام جنبه‌های این روش تصویربرداری است تا با آگاهی کامل و بدون استرس، این فرایند را طی کنید.
ام آر آی کمر چیست؟
ام‌آرآی (MRI) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، روش تصویربرداری پیشرفته‌ای است که از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از مهره‌ها، دیسک‌های بین مهره‌ای، ریشه‌های عصبی، نخاع، عضلات و سایر بافت‌های نرم اطراف ستون فقرات استفاده می‌کند. برخلاف اشعه ایکس، ام‌آرآی از پرتوهای یونیزه‌کننده استفاده نمی‌کند و روشی غیرتهاجمی و ایمن محسوب می‌شود.
بسته به نیاز تشخیصی، ممکن است ام آر آی کمر به‌تنهایی یا همراه با تصویربرداری از لگن انجام شود. همچنین در برخی موارد، از ماده حاجب (کنتراست) برای بررسی دقیق‌تر استفاده می‌شود.
کاربرد MRI کمر در تشخیص بیماری ها
ام آر آی کمر در تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با ستون فقرات کمری کاربرد دارد. برخی از این بیماری‌ها و مشکلات عبارت‌اند از:
فتق دیسک: ام‌آرآی می‌تواند محل و شدت بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌ای را به‌دقت نشان دهد و مشخص کند که آیا این بیرون‌زدگی باعث فشار به نخاع یا ریشه‌های عصبی شده است یا خیر
تنگی کانال نخاعی: این روش تصویربرداری می‌تواند باریک‌شدن کانال نخاعی را که منجر به فشار بر نخاع و اعصاب می‌شود، نشان دهد
آسیب‌های تروماتیک: شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها یا آسیب‌های ناشی از ضربه به ستون فقرات با ام‌آرآی قابل‌تشخیص هستند
تومورها: ام‌آرآی می‌تواند تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم در ستون فقرات را شناسایی کند
عفونت‌ها: عفونت‌های مهره‌ای (استئومیلیت) یا دیسک بین مهره‌ای (دیسکیت) در تصاویر ام‌آرآی قابل‌مشاهده هستند
بیماری‌های التهابی: آرتریت روماتوئید، اسپوندیلیت آنکیلوزان و سایر بیماری‌های التهابی که ستون فقرات را درگیر می‌کنند، با ام‌آرآی قابل‌بررسی هستند
مشکلات مادرزادی: ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات مانند اسکولیوز یا اسپینا بیفیدا
تغییرات دژنراتیو: فرسایش مهره‌ها و دیسک‌ها با افزایش سن که می‌تواند منجر به درد کمر شود
ام آر آی کمر چگونه انجام می شود؟
فرایند انجام MRI کمر معمولا شامل مراحل زیر است:
آماده‌سازی اولیه: از بیمار خواسته می‌شود تا لباس‌های حاوی فلز، جواهرات، ساعت و سایر وسایل فلزی را خارج کند. در بیشتر موارد، یک گان بیمارستانی به بیمار داده می‌شود
قرارگیری روی تخت: بیمار روی تخت مخصوص ام‌آرآی که به شکل تونل است، دراز می‌کشد. برای جلوگیری از حرکت کمر، ممکن است از نگهدارنده‌هایی استفاده شود
ورود به دستگاه: تخت به‌آرامی به داخل دستگاه ام‌آرآی حرکت می‌کند تا ناحیه کمر در مرکز میدان مغناطیسی قرار گیرد
انجام تصویربرداری: در حین تصویربرداری، دستگاه صداهایی مانند تق‌تق یا بوق تولید می‌کند که کاملا طبیعی است. در برخی موارد، به بیمار گوشی محافظ یا هدفون داده می‌شود تا این صداها آزاردهنده نباشند
تزریق ماده حاجب (در صورت نیاز): در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریق ماده حاجب (گادولینیوم) را برای بررسی دقیق‌تر توصیه کند. این ماده معمولا از طریق سوزن کوچکی به وریدهای بیمار تزریق می‌شود
قبل از ام آر آی کمر چه باید کرد؟
برای آمادگی قبل ام آر آی کمر، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
مشورت با پزشک درباره داروها: با پزشک خود درباره داروهایی که مصرف می‌کنید، مشورت کنید. برخی داروها ممکن است نیاز به قطع موقت داشته باشند
اطلاع‌رسانی درباره ایمپلنت‌ها: اگر در بدن شما ایمپلنت فلزی، ضربان‌ساز قلبی، دریچه مصنوعی قلب یا هر گونه قطعه فلزی وجود دارد، حتما به پزشک و تکنسین رادیولوژی اطلاع دهید
اعلام بارداری: اگر باردار هستید یا ممکن است باشید، حتما قبل از انجام ام‌آرآی به پزشک خود اطلاع دهید
رعایت وضعیت ناشتا (در صورت نیاز): معمولا نیازی به ناشتا بودن نیست، مگر اینکه پزشک توصیه کرده باشد
پوشیدن لباس راحت: لباس‌های راحت و بدون فلز مانند لباس‌های ورزشی بپوشید تا در صورت نیاز، بتوانید آن‌ها را راحت‌تر تعویض کنید
رفع اضطراب: اگر از فضاهای بسته هراس دارید (کلاستروفوبیا)، قبل از انجام ام‌آرآی با پزشک خود مشورت کنید. در برخی موارد، ممکن است داروهای آرام‌بخش تجویز شوند
توصیه های پس از انجام ام آر آی کمر
پس از انجام ام آر آی کمر، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
استراحت کافی: اگرچه ام‌آرآی روشی غیرتهاجمی است؛ اما استراحت کافی پس از آن، به‌ویژه اگر با تزریق ماده حاجب همراه بوده باشد، توصیه می‌شود
مصرف مایعات: نوشیدن آب کافی، به‌ویژه اگر ماده حاجب دریافت کرده‌اید، به دفع سریع‌تر این ماده از بدن کمک می‌کند
دریافت نتایج: معمولا نتایج ام‌آرآی پس از بررسی توسط متخصص رادیولوژی آماده می‌شود. برای دریافت نتایج، با مرکز تصویربرداری یا پزشک معالج خود هماهنگ کنید
مراجعه به پزشک: پس از دریافت نتایج، برای تفسیر دقیق و تعیین روش درمانی مناسب به پزشک معالج خود مراجعه کنید
توجه به علائم غیرعادی: اگر پس از انجام ام‌آرآی با تزریق ماده حاجب دچار علائمی مانند خارش، کهیر، تنگی نفس یا تورم شدید، تب، سردرد شدید یا سرگیجه شدید، به پزشک مراجعه کنید
تفسیر ام آر آی کمر
تفسیر ام آر آی کمر باید توسط متخصص رادیولوژی و دکتر فوق تخصص ارتوپد انجام شود؛ اما آشنایی با برخی اصطلاحات و یافته‌های شایع می‌تواند مفید باشد:
دیسک هرنیه (فتق دیسک): خروج بخشی از ماده داخل دیسک از دیواره فیبری دیسک که می‌تواند منجر به فشار بر ریشه‌های عصبی و درد شود
بولژینگ دیسک: برآمدگی دیسک بدون پارگی در دیواره فیبری که معمولا خفیف‌تر از هرنیاسیون است
اسپوندیلولیستزیس: جابه‌جایی یک مهره نسبت به مهره زیرین که می‌تواند منجر به تنگی کانال نخاعی و فشار بر اعصاب شود
استنوز کانال نخاعی: تنگی کانال نخاعی که باعث فشار بر نخاع یا ریشه‌های عصبی می‌شود
تغییرات دژنراتیو: فرسایش مهره‌ها و دیسک‌ها با افزایش سن که معمولا به شکل کاهش ارتفاع دیسک، استئوفیت (خار استخوانی) و تغییرات در مفاصل فاست دیده می‌شود
ادم مغز استخوان: تجمع مایع در مغز استخوان مهره‌ها که می‌تواند نشانه آسیب، التهاب یا عفونت باشد
شدت یافته‌ها: معمولا در گزارش‌های ام‌آرآی، شدت یافته‌ها با عباراتی مانند خفیف، متوسط یا شدید توصیف می‌شود
ام آر آی کمر چقدر طول می کشد؟
مدت‌زمان انجام ام آر آی کمر بسته به نوع دستگاه، پروتکل تصویربرداری و نیاز به تزریق ماده حاجب متفاوت است. ام‌آرآی کمر استاندارد معمولا بین 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد. اگر نیاز به تزریق ماده حاجب باشد، ممکن است کل فرایند تا 60 دقیقه به طول بینجامد. اگر ام آر آی کمر و لگن به‌صورت هم‌زمان انجام شود، زمان بیشتری نیاز خواهد بود (معمولا بین 45 تا 60 دقیقه). حرکت بیمار حین تصویربرداری یا وجود چالش‌های خاص می‌تواند زمان انجام ام‌آرآی را افزایش دهد.
هزینه ام آر آی کمر چقدر است؟
هزینه ام آر آی کمر بسته به عوامل مختلفی متفاوت است:
نوع مرکز تصویربرداری: هزینه در مراکز خصوصی، دولتی یا دانشگاهی متفاوت است
نوع دستگاه: دستگاه‌های با قدرت مغناطیسی بالاتر معمولا هزینه بیشتری دارند
استفاده از ماده حاجب: تزریق ماده حاجب هزینه اضافی دارد
پوشش بیمه: بسیاری از بیمه‌های پایه و تکمیلی بخشی از هزینه ام‌آرآی را پوشش می‌دهند
هزینه ام‌آرآی در ایران بسته به عوامل فوق در سال 1404 حدود 2 میلیون تومان است. البته این قیمت تقریبی است و می‌تواند تغییر کند؛ بنابراین، بهتر است قبل از به مرکز تصویربرداری، درباره هزینه‌ها پرس‌وجو کنید.
عوارض MRI کمر؛ آیا خطری دارد؟
ام‌آرآی یکی از ایمن‌ترین روش‌های تصویربرداری است؛ اما در برخی موارد، ممکن است با خطراتی همراه باشد. برخی از عوارض ام آر آی کمر عبارت‌اند از:
واکنش به ماده حاجب: برخی افراد ممکن است به ماده حاجب گادولینیوم واکنش نشان دهند و دچار علائمی مانند تهوع، سردرد یا خارش شوند. این علائم معمولا خفیف هستند؛ اما در موارد نادر می‌توانند شدید باشند
نفروژنیک سیستمیک فیبروزیک: در بیماران با نارسایی شدید کلیه، استفاده از برخی مواد حاجب گادولینیوم می‌تواند باعث این عارضه شود. به همین دلیل، قبل از تزریق ماده حاجب، عملکرد کلیه بیمار بررسی می‌شود
افزایش دمای بدن: میدان مغناطیسی می‌تواند باعث افزایش جزئی دمای بدن شود که معمولا محسوس نیست و مشکلی ایجاد نمی‌کند
تداخل با ایمپلنت‌های فلزی: در افرادی که ایمپلنت فلزی دارند، میدان مغناطیسی می‌تواند باعث حرکت یا گرم‌شدن این ایمپلنت‌ها شود. البته بسیاری از ایمپلنت‌های جدید سازگار با ام‌آرآی هستند
استرس و اضطراب: فضای بسته دستگاه می‌تواند در افراد مبتلا به کلاستروفوبیا (ترس از فضاهای بسته) باعث ایجاد اضطراب شود
ام آر آی کمر به چه افرادی توصیه نمی شود؟
افراد زیر معمولا نباید این روش تصویربرداری را انجام دهند:
افراد دارای ایمپلنت‌های فلزی ناسازگار با ام‌آرآی: مانند برخی ضربان‌سازهای قدیمی یا گیره‌های آنوریسم مغزی
زنان باردار در سه‌ماهه اول: اگرچه شواهدی مبنی بر آسیب ام‌آرآی به جنین وجود ندارد؛ اما معمولا در سه‌ماهه اول بارداری، از انجام ام‌آرآی خودداری می‌شود
افراد با نارسایی شدید کلیه: در صورت نیاز به تزریق ماده حاجب، افراد مبتلا به نارسایی شدید کلیه ممکن است کاندیدای مناسبی نباشند
بیماران با وضعیت ناپایدار: افرادی که از نظر پزشکی وضعیت ناپایداری دارند یا نیاز به نظارت مداوم دارند، ممکن است برای انجام ام‌آرآی مناسب نباشند
افراد با وزن بالا: محدودیت وزنی دستگاه‌های ام‌آرآی ممکن است برای برخی افراد با وزن بالا محدودیت ایجاد کند
افراد مبتلا به کلاستروفوبیای شدید: افرادی که ترس شدیدی از فضاهای بسته دارند، ممکن است در انجام ام‌آرآی با مشکل مواجه شوند. در این موارد، می‌توان از داروهای آرام‌بخش یا دستگاه‌های ام‌آرآی باز استفاده کرد
جمع‌بندی
ام آر آی کمر یک روش تصویربرداری پزشکی پیشرفته و غیرتهاجمی است که با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویر دقیقی از ساختارهای ستون فقرات کمری ارائه می‌دهد. این روش در تشخیص دقیق علل درد کمر از جمله فتق دیسک، تنگی کانال نخاعی، تومورها و سایر آسیب‌ها کاربرد دارد. این فرایند معمولا 20 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و تفسیر نتایج آن توسط دکتر دیسک کمر انجام می‌شود.
خیر، این روش تصویربرداری غیرتهاجمی و بدون درد است. در صورت تزریق ماده حاجب، ممکن است احساس سوزش خفیفی در محل تزریق یا احساس گرما در بدن ایجاد شود که طبیعی است.
معمولا نیازی به ناشتا بودن نیست، مگر اینکه پزشک توصیه خاصی کرده باشد. در صورت تزریق ماده حاجب، برخی مراکز ممکن است توصیه کنند که چند ساعت قبل از انجام ام‌آرآی، از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید