تومور ژانت سل: چگونگی مدیریت عوارض جانبی درمان

تومور ژانت سل (Giant cell Tumor) نوعی تومور غیرسرطانی محسوب می‌شود. این تومورها معمولا در استخوان‌های بلند تشکیل می‌شوند و می‌توانند به استخوان‌ها و بافت‌ها آسیب برسانند. اگر دچار این نوع تومور شده‌اید، ممکن است درد یا تورم را در محل تومور تجربه کنید. در ادامه این مطلب، شما را هر آنچه باید درباره این تومور بدانید، مانند علائم، دلایل، عوامل خطر، نحوه تشخیص و روش‌های درمان آن آشنا می‌کنیم.

تومور ژانت سل چیست؟

تومور ژانت سل (GCT) نوعی تومور غیرسرطانی و خوش‌خیم است که معمولا در انتهای استخوان‌های بلند بدن مانند استخوان ران و استخوان ساق پا تشکیل می‌شود. این تومورهای استخوانی نادر که با نام استئوکلاستوما نیز شناخته می‌شوند، در افراد 20 تا 40ساله متداول‌تر هستند و 15 الی 21 درصد از همه تومورهای خوش‌خیم استخوانی را تشکیل می‌دهند.

تومورهای ژانت سل می‌توانند به‌سرعت رشد کنند و به بافت‌های اطراف آسیب بزنند. همچنین در بیشتر موارد، بعد از درمان دوباره عود می‌کنند؛ بنابراین، در صورت مشاهده اولین علامت، باید فورا به پزشک باتجربه‌ای مراجعه کنید. در بخش‌های بعدی این مطلب، به علائم این تومور می‌پردازیم.

انواع تومور ژانت سل

انواع تومورهای ژانت سل را می‌توانیم به دو گروه زیر دسته‌بندی کنیم:

• تومور جاینت سل اسکتئوکلاستوما: این نوع تومور که با نام تومور ژانت سل استخوان نیز شناخته می‌شود، پس از کامل‌شدن رشد استخوان رخ می‌دهد؛ بنابراین، در کودکان یا نوجوانان دیده نمی‌شود. همچنین معمولا در افراد سالمند نیز رخ نمی‌دهد
• تومور جاینت سل تنوسینوویال: این نوع تومور که با نام تومور ژانت سل غلاف تاندون شناخته می‌شود، در بافت‌های نرم اطراف استخوان‌ها رشد می‌کند و معمولا در افراد 25 الی 50ساله دیده می‌شود

علائم تومور ژانت سل

درد متداول‌ترین علامت تومور ژانت سل در استخوان است. این درد ممکن است در ابتدا خفیف باشد؛ ولی با رشد تومور، بدتر می‌شود. دیگر علائم این تومور عبارت‌اند از:

• برآمدگی قابل‌توجه
• محدودیت حرکتی در مفصل نزدیک تومور
• درد مفصل به‌ویژه در هنگام حرکت
• تورم و بدشکلی که به‌ویژه در افراد مبتلا به تومورهای بزرگ‌تر مشاهده می‌شوند
• شکستی استخوان؛ زیرا این تومور می‌تواند استخوان را ضعیف کند. طبق تحقیقات انجام‌شده، حدود 12% از بیماران مبتلا به این تومور دچار شکستگی استخوان می‌شوند

علل ایجاد تومور ژانت سل

محققان پزشکی نمی‌دانند چه چیزی باعث ایجاد تومور ژانت سل در بزرگسالان می‌شود؛ ولی آن‌ها تغییرات ژنی خاصی را در برخی از بیماران مبتلا به این تومور پیدا کرده‌اند. این تغییرات ژنی یا جهش‌ها معمولا ارثی نیستند یا به محیط یا عادت‌ها ارتباطی ندارند.

افرادی که دچار پرکاری پاراتیروئید هستند، ممکن است بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به تومورهای ژانت سل قرار داشته باشند. در موارد نادر، این تومورهای غول‌پیکر در افراد مبتلا به بیماری پاژه استخوان تشکیل می‌شوند.

محل های ابتلا به تومور ژانت سل

تومورهای ژانت سل اغلب نزدیک مفصل زانو و در انتهای پایینی استخوان ران یا بالای استخوان ساق تشکیل می‌شوند. محل‌های دیگری که تومور ممکن است در آن‌ها تشکیل شود، عبارت‌اند از:

• مچ دست، در انتهای پایینی استخوان ساعد
• لگن، در انتهای بالایی استخوان ران
• شانه، در انتهای بالایی استخوان بازو
• کمر، در محل اتصال ستون فقرات به لگن

روش های تشخیص تومور ژانت سل

پزشکان معمولا از آزمایش بیوپسی برای تشخیص تومور جاینت سل استفاده می‌کنند. آن‌ها نمونه کوچکی از تومور را برمی‌دارند و به آزمایشگاه پاتولوژی می‌فرستند. سپس متخصصان پاتولوژی این نمونه را در زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند تا سلول‌های غول‌پیکر (Giant Cells) را ببینند. پزشکان ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری زیر نیز برای تشخیص این تومور استفاده کنند:

• آزمایش اشعه ایکس: در تصاویر اشعه ایکس، تومور جاینت سل به‌شکل ضایعه‌ای مخرب (لیتیک) در نزدیک مفصل دیده می‌شود. در برخی تصاویر، استخوان با لایه نازک و سفیدرنگی احاطه شده است
• ام‌آرآی و سی‌تی‌اسکن: پزشکان ممکن است ام‌آرآی و سی‌تی‌اسکن را برای بررسی بهتر تومور و اطراف آن تجویز کنند. سی‌تی‌اسکن ریه ممکن است برای بررسی گسترش تومور به ریه‌ها ضروری باشد
• اسکن استخوان: در برخی موارد، پزشکان ممکن است اسکن استخوان را نیز تجویز کنند. در طول این آزمایش، مقدار کمی ماده رادیواکتیو به بدن تزریق می‌شود تا تومور به‌شکل «نقطه‌ای داغ» در تصاویر دیده شود

روش های درمان تومور ژانت سل

ایا تومور ژانت سل درمان میشود؟ یکی از سؤالات متداول بیشتر بیماران مبتلا به این تومور است. در پاسخ به این سؤال، می‌توان گفت که این تومور قابل‌درمان است. نکته مهم این است که اگر برای درمان آن اقدام نشود، به رشد خود ادامه می‌دهد و استخوان را از بین می‌برد.

برداشتن تومور، پیشگیری از آسیب به استخوان و جلوگیری از عود تومور از اهداف درمان هستند. جراحی بهترین روش درمان تومورهای ژانت سل محسوب می‌شود؛ ولی، در برخی اوقات، امکان برداشتن مؤثر یا ایمن تومورها با جراحی وجود ندارد. در این شرایط، پزشک ممکن است روش‌های غیرجراحی را تجویز کند.

درمان غیرجراحی تومور ژانت سل

روش‌های غیرجراحی تومور ژانت سل عبارت‌اند از:

• رادیوتراپی: در مواردی که جراحی ممکن است به بافت‌های حساس مانند ستون فقرات آسیب برساند، پزشکان ممکن است از رادیوتراپی برای کوچک‌کردن سلول‌های تومورهای ژانت سل استفاده کنند. در برخی موارد، رادیوتراپی می‌تواند باعث ایجاد سلول‌های سرطانی در برخی از بیماران شود؛ بنابراین، پزشکان تنها در موارد نادر از این روش درمانی استفاده می‌کنند
• آمبولیزاسیون تومور: در طول این فرایند، شریان‌هایی که به سلول‌های تومور خون می‌رسانند، مسدود می‌شوند. این امر باعث می‌شود که این سلول‌ها نتوانند اکسیژن و مواد مغذی لازم را بگیرند و شروع به مردن کنند. در بیشتر موارد، آمبولیزاسیون قبل از جراحی انجام می‌شود؛ ولی در مواردی که جراحی قابل‌انجام نیست، ممکن است به‌تنهایی انجام شود
• دارو: سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از یک داروی تزریقی را برای درمان تومورهای جاینت سل تأیید کرده است. این دارو گیرنده‌های خاصی را روی سلول‌های غول‌پیکر هدف قرار می‌دهد و باعث کاهش فعالیت آن‌ها و کاهش سرعت تجزیه استخوان می‌شود. یکی از مهم‌ترین معایب این دارو این است که تومورها پس از توقف درمان عود می‌کنند. پزشکان ممکن است این داروها را برای مواردی که جراحی قابل‌انجام نیست یا برای تومورهای عودکننده تجویز کنند

درمان تومور ژانت سل با جراحی

جراحی مؤثرترین روش درمان تومورهای ژانت سل است. دکتر ارتوپد ممکن است از روش‌های جراحی زیر برای درمان این تومورها استفاده کند:

• کورتاژ: کورتاژ متداول‌ترین روش جراحی برای درمان این تومورهاست. در این جراحی، جراحان از ابزارهای خاصی برای خارج‌کردن تومور از داخل استخوان استفاده می‌کنند
• پیوند استخوان: پس از کورتاژ، جراحان حفره را با پیوند استخوان پر می‌کنند تا به تثبیت استخوان کمک کنند. پیوند استخوان، استخوانی است که از اهداکننده یا استخوان دیگری در بدن بیمار گرفته می‌شود. جراحان ممکن است حفره را با سیمان نیز پر کنند. آن‌ها معمولا نیتروژن مایع، هیدروژن پراکسید یا فنول را در داخل حفره استخوان قرار می‌دهند تا خطر عود را کاهش دهند. همچنین در برخی موارد، از لیزر گاز ارگون نیز برای کمک به کاهش خطر عود استفاده می‌کنند
• روش‌های دیگر: اگر تومور عود کند یا به استخوان یا بافت به‌شدت آسیب بزند، ممکن است به جراحی پیچیده‌تری برای برداشتن تومور و بازسازی استخوان نیاز باشد. پزشکان ممکن است از پیوند استخوان، مفصل مصنوعی یا ترکیبی از این روش‌ها برای بازسازی استخوان، مفصل یا بافت نرم استفاده کنند. هدف پزشکان این است که بخش آسیب‌دیده بدن را به‌گونه‌ای بازسازی کنند که بیمار بتواند فعالیت‌های عادی روزمره خود را دوباره انجام دهد

عود مجدد تومور ژانت سل و عوارض آن

تومورهای ژانت سل می‌توانند سال‌ها پس از درمان عود کنند؛ بنابراین، مراجعه منظم به پزشک به مدت حداقل 5 سال توصیه می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که نرخ عود مجدد ژانت سل از 20 تا 50 درصد متغیر است و به‌صورت میانگین 33% است.

مطالعه‌ای نشان داد که احتمال عود تومور پس از کورتاژ ساده 5.75 برابر بیشتر از احتمال عود پس از قطع عضو یا برداشتن کامل تومور است. همچنین احتمال عود در بیمارانی که تومورهایی بزرگ‌تر از 5 سانتی‌متر دارند، 2.8 برابر بیشتر از بیمارانی با تومورهای کوچک‌تر محسوب می‌شود. علاوه بر این موارد، احتمال عود در بیمارانی با بیان مثبت p53 یا VEGF 3.82 برابر بیشتر از بیمارانی با بیان منفی است.

در ابتدای این مطلب گفتیم که تومورهای ژانت سل خوش‌خیم هستند؛ ولی در موارد نادر، می‌توانند به ریه‌ها گسترش یابند. خوشبختانه، برخلاف سرطان‌هایی که گسترش می‌یابند، کشنده نیستند. احتمال گسترش این تومورها به ریه‌ها حدود 2 تا 5 درصد است؛ ولی در مواردی که تومور عود می‌کند، این رقم بیشتر است. در موارد بسیار نادرتر، تومورهای جاینت سل می‌توانند بدخیم (سرطانی) شوند. دیگر عوارض این تومورها عبارت‌اند از:

• آرتروز مفصل زانو
• شکستگی ناشی از فشار
• محدودیت حرکتی
• عفونت‌های موضعی و عمیق
• استئومیلیت (عفونت استخوان)
• تخریب مفصل
• شکستن یا شل‌شدن قطعاتی که در جراحی درون بدن بیمار قرار داده شده‌اند

سردرد ناشی از تومور ژانت سل چگونه است؟

تومورهای GCF معمولا در انتهای استخوان‌های بلند تشکیل می‌شوند؛ ولی در موارد نادر، ممکن است در استخوان اسفنونید و گیجگاهی سر نیز دیده شوند. در این موارد، سردرد ناشی از تومورها ممکن است با کاهش دید، دوبینی، فلج چشم، ناشنوایی، اختلالات غدد درون‌ریز و اختلال در عملکرد اعصاب جمجمه‌ای همراه باشد.

جمع‌بندی

تومور ژانت سل، توموری خوش‌خیم است؛ ولی بی‌خطر نیست. اگر به‌موقع درمان نشود، می‌تواند به استخوان آسیب برساند. خوشبختانه، جراحی می‌تواند تمام نشانه‌های تومور را از بین ببرد؛ ولی تومور می‌تواند عود کند؛ بنابراین، مراجعه منظم به پزشک پس از درمان ضروری است. اگر به دنبال پزشک باتجربه‌ای برای درمان این تومورها و پیشگیری از عوارض آن‌ها می‌گردید، به کلینیک ارتوپدی پزشک اول مراجعه کنید.